اجرت‌المثل ایام تصرف یعنی چی؟
اگه کسی بدون اجازه و توافق قبلی از مال یا خدمات کسی استفاده کنه، طبق قانون باید مبلغی به عنوان اجرت‌المثل ایام تصرف بپردازه. این مبلغ، یه‌جور جبران خسارته که به صاحب مال داده می‌شه، چون از ملک یا مالش بدون رضایت استفاده شده.
چی باعث می‌شه اجرت‌المثل شامل حال کسی بشه؟
طبق ماده ۳۳۷ قانون مدنی، هر کسی که با اجازه مستقیم یا غیرمستقیم (اذن صریح یا ضمنی) از مال غیر استفاده کنه، باید اجرت‌المثل بده؛ مگه اینکه مشخص بشه اون اجازه، برای استفاده مجانی بوده.
یعنی چی؟
اگه از مال کسی استفاده کردی، حتی با اجازه، باید اجرت بدی؛
مگه اینکه اون شخص مشخصاً گفته باشه: “اشکال نداره، رایگان استفاده کن.”
شرایط مهم برای طرح دعوای اجرت‌المثل
برای اینکه بشه دعوای مطالبه اجرت‌المثل مطرح کرد، این چندتا شرط لازمه:
۱. استفاده از مال غیر صورت گرفته باشه
یعنی طرف واقعاً از ملک یا مال استفاده کرده باشه. فقط تصرف ظاهری کافی نیست.
۲. استفاده با اجازه بوده باشه (اذن صریح یا ضمنی)
ولی باید نشون بدیم که اون اذن، برای استفاده مجانی نبوده.
۳. صاحب مال یا نماینده قانونی‌ش می‌تونه این دعوا رو مطرح کنه
و در دادگاه با جلب نظر کارشناس، خواهان دریافت اجرت‌المثل بشه.
اجرت‌المثل در اموال مشاع (شریکی)
اگه مال مشاع باشه (یعنی چند نفر شریک باشن)، هر نوع استفاده باید با رضایت بقیه شرکا باشه. در غیر این صورت، بقیه شرکا می‌تونن:
دعوای خلع ید مطرح کنن،
درخواست اجرت‌المثل ایام تصرف بدن.
نکته مهم اینه که اگه فقط یکی از شرکا دعوا رو مطرح کنه، فقط می‌تونه اجرت‌المثل سهم خودش رو بگیره، نه همه مال.
یه نکته اختلافی مهم!
بین حقوق‌دان‌ها این اختلاف هست که:
آیا کسی که فقط ادعا می‌کنه از سهم خودش در ملک مشاع استفاده کرده، ولی برای بقیه شریکا اظهارنامه فرستاده، می‌تونه از دعوای اجرت‌المثل فرار کنه یا نه؟
هنوز نظر قطعی و واحدی در این‌باره وجود نداره و معمولاً قاضی‌ها بسته به شواهد تصمیم می‌گیرن.
اجرت‌المثل بعد از پایان قرارداد اجاره
یکی از رایج‌ترین موارد اجرت‌المثل، بعد از تموم شدن اجاره‌نامه پیش میاد. اگه مستاجر بعد از پایان مدت اجاره، ملک رو به‌موقع تحویل نده، مالک می‌تونه بابت اون مدت:
دعوای اجرت‌المثل ایام تصرف مطرح کنه،
معمولاً با درخواست تخلیه ملک همراه می‌شه،
مبلغ اجرت با نظر کارشناس رسمی تعیین می‌شه.
حتی اگه مستاجر از ملک استفاده‌ای هم نکرده باشه، باز هم موظفه اجرت‌المثل اون مدت رو بده.
مگر اینکه با اجازه مالک اونجا مونده باشه، و این اجازه هم برای استفاده رایگان بوده باشه.
ماده‌های مهم قانونی
ماده ۳۳۷ قانون مدنی
استیفای منفعت از مال غیر، حتی با اجازه، باعث تعلق اجرت‌المثل می‌شه، مگر اینکه اثبات بشه رایگان بوده.
ماده ۴۳ قانون اجرای احکام
در تصرف اموال مشاع، حتی اگر فقط یکی از مالک‌ها دعوای خلع ید رو ببره، از کل ملک خلع ید می‌شه، اما تصرف خودش مشمول قانون املاک مشاعه.
ماده ۲۰ قانون مدنی
دیونی مثل مال‌الاجاره، حتی اگه مربوط به ملک غیرمنقول باشه، از نظر صلاحیت دادگاه، در حکم اموال منقول به حساب میان.
جمع‌بندی
دعوای اجرت‌المثل ایام تصرف از اون دسته دعواهای حقوقیه که پیچیدگی زیاد داره و باید با دقت به قوانین مدنی و رویه قضایی توجه بشه. اگه درگیر چنین موضوعی شدی، حتماً با یه وکیل متخصص در امور حقوقی مشورت کن تا هم سریع‌تر به نتیجه برسی، هم از هزینه‌های بی‌مورد جلوگیری بشه.
پرسش های متداول
اجرت‌المثل ایام تصرف دقیقاً چیه؟
مبلغیه که متصرف، بابت استفاده بدون مجوز از مال یا خدمات دیگران، باید به صاحب مال بده؛ برای جبران خسارت استفاده غیرقانونی.
موجر کی می‌تونه اجرت‌المثل بگیره؟
وقتی مستاجر بعد از اتمام قرارداد، بدون اجازه، ملک رو نگه داشته باشه. اگه اجازه داشته باشه، باید نشون بدیم اون اجازه برای استفاده رایگان نبوده.