🧩 مقدمه: فریب در معامله یعنی چی؟
وقتی دو نفر قصد انجام معامله‌ای رو دارن، معمولاً قبل از توافق نهایی درباره شرایط و ویژگی‌های اون صحبت می‌کنن. اما گاهی یکی از طرفین برای رسیدن به هدفش، دست به فریبکاری یا پنهان‌کاری میزنه تا معامله حتماً انجام بشه. به این فریب، در قانون مدنی و فقه، تدلیس گفته میشه.
📌 منظور از تدلیس:
مخفی کردن عیب‌ها یا بزرگ‌نمایی بی‌اساس مزایا درباره کالا، خدمات یا موضوع معامله.
📚 تعریف حقوقی تدلیس
تدلیس در لغت یعنی: فریب دادن، مبهم کردن، تاریک ساختن
و در اصطلاح حقوقی یعنی:
✍️ «هر نوع عملیاتی که موجب فریب طرف مقابل در معامله بشه»
بر اساس ماده ۴۳۸ قانون مدنی، تدلیس همینه. ولی اگه این فریب باعث اشتباه مؤثر در عقد بشه، طبق ماده ۴۳۹ قانون مدنی، ممکنه قرارداد باطل بشه.
🛍️ تدلیس در مال معین یا کلی؟
✅ در اموال معین (مثل یک ماشین خاص یا ملک خاص): خریدار می‌تونه به‌خاطر تدلیس، معامله رو فسخ کنه.
❌ در اموال کلی (مثل “۱۰ تن برنج ایرانی”): چون فروشنده موظفه طبق اوصاف، کالا رو تحویل بده، خیار تدلیس وجود نداره.
⚖️ تدلیس و جنبه کیفری | آیا جرم محسوب میشه؟
بله، گاهی تدلیس به حدی می‌رسه که جنبه کیفری هم پیدا می‌کنه و می‌تونه کلاهبرداری محسوب بشه.
🚨 طبق ماده ۱ قانون تشدید مجازات ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری:
هرکس با حیله و تقلب، دیگران رو فریب بده و از این راه اموال یا اسنادی بگیره، کلاهبردار محسوب میشه.
📌 مجازات این جرم:
| مجازات | توضیح |
|---|---|
| حبس | از ۱ تا ۷ سال |
| جزای نقدی | معادل مالی که برده |
| رد مال | بازگرداندن اصل مال به صاحبش |
📝 اگه کسی از طریق تدلیس مالی رو برده باشه، میشه علیه‌ش شکواییه کیفری تنظیم کرد.
💍 تدلیس در نکاح | فریب در ازدواج چه پیامدی داره؟
ازدواج جای حساسی‌ه، برای همین قانون‌گذار در تدلیس در نکاح سخت‌گیرتر برخورد کرده. مثلاً اگه کسی درباره تمکن مالی، تحصیلات، شغل، یا ویژگی‌های ظاهری دروغ بگه یا پنهان کنه و باعث فریب طرف مقابل بشه، مرتکب جرم تدلیس در نکاح شده.
📜 طبق ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات):
اگر کسی هنگام عقد، به دروغ اوصاف خاصی رو به خودش نسبت بده، به ۶ ماه تا ۲ سال حبس محکوم میشه.
📌 اما با قانون جدید (کاهش مجازات حبس تعزیری ۱۳۹۹):
این جرم قابل گذشت شده
مجازاتش به ۳ ماه تا ۱ سال حبس کاهش پیدا کرده
🔁 آثار حقوقی تدلیس در نکاح:
بر اساس ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی، اگه طرف فریب‌خورده بتونه تدلیس رو اثبات کنه:
حق فسخ نکاح داره
می‌تونه درخواست جبران خسارت کنه
❓پرسش و پاسخ درباره تدلیس
🔹 تدلیس در معاملات یعنی چی؟
هر رفتاری که باعث بشه طرف مقابل با تصور اشتباه معامله‌ای رو بپذیره.
🔹 چطور می‌تونم علیه تدلیس در معامله شکایت کیفری بدم؟
با تنظیم شکواییه کیفری برای کلاهبرداری یا تدلیس در معامله. این شکایت باید به دادسرا ارائه بشه.
🔹 آیا همه تدلیس‌ها جرم محسوب می‌شن؟
نه، در رویه قضایی ایران اغلب تدلیس‌ها رو جرم نمی‌دونن و معمولاً شکایت‌ها به قرار منع تعقیب منجر میشه.
🔹 چرا اثبات تدلیس سخته؟
چون هم در حقوق و هم در کیفر نیاز به دلایل قوی و قابل استناد داره. بهترین کار مشورت با وکیل مجربه.
⚖️ جدول مقایسه تدلیس در معامله و نکاح
| موضوع | تعریف | مجازات | اثر حقوقی |
|---|---|---|---|
| تدلیس در معامله | فریب در خصوص کالا یا شرایط قرارداد | فقط در صورت کلاهبرداری، حبس ۱ تا ۷ سال | فسخ قرارداد (در برخی موارد) |
| تدلیس در نکاح | فریب در خصوص اوصاف شخصی | ۳ ماه تا ۱ سال حبس (قابل گذشت) | فسخ نکاح + دریافت خسارت |
🧠 جمع‌بندی: چرا باید حواسمون به تدلیس باشه؟
تدلیس می‌تونه پایه یک معامله یا ازدواج رو از بین ببره.
چه در خرید و فروش، چه در ازدواج، اگر با فریب و پنهان‌کاری همراه باشه، ممکنه موجب فسخ، شکایت کیفری و حتی زندان بشه.
👨⚖️ توصیه مهم:
قبل از امضای هر قراردادی یا شروع یک زندگی مشترک، با وکیل متخصص در حوزه قراردادها یا خانواده مشورت کن تا گرفتار تدلیس نشی یا بتونی از حقوقت دفاع کنی.