مفهوم خلع ید:
خلع در لغت یعنی برکندن – عزل کردن – برکنار کردن و… و ید به معنی دست است.
خلع ید در اصطلاح حقوقی یعنی مانع شدن غاصبی از استیلا (تسلط) بر مال و حقوق دیگری است.
دعوای خلع ید به لحاظ حقوقی عنوان دعوایی را دارد که مالک یک مال غیر منقول به طرفیت متصرف غیر قانونی مال خود اقامه و از دادگاه رفع تصرف غیر مجاز متصرف به همراه تحویل ملک را تقاضا می کند.
رسیدگی به دعوای خلع ید فرع بر مالکیت است – در صورتی که اصل مالکیت خواهان مورد نزاع واقع شده و دلائل و مدارک کافی برای اثبات مالکیت خود نداشته باشد و مطالب و اظهارات وی حاکی از نوع ادعای مالکیت که احراز آن منوط به رسیدگی مستقل به این ادعاست.
در اینجا دعوای خلع ید خواهان به تنهایی قابلیت استماع نداشته و به استناد ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی قابل رد می باشد چرا که خواهان ادعایی را مطرح کرده که در ردیف خواسته نیامده است.
مطابق ماده 308 قانون مدنی غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان – اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است.
استیلا یکی از شرایط تحقق غصب – مسلط شدن بر مال غیر به گونه ای که لازمه آن تصرف در آن است – خواه آن مال منقول باشد یا غیر منقول. بنابراین هرگاه کسی مالک را از تصرف در مالش مانع شود بدون آن که تسلط بر آن مال پیدا کند – غاصب محسوب نمی شود .
به نحو عدوان یعنی به ظلم و آن درموردی است که متصرف بداند که مال متعلق به غیر است و اجازه تصرف آن را ندارد . بنابراین چنانچه متصرف به یکی از آن دو جاهل باشد – غاصب محسوب نمی شود .
مورد غصب باید متعلق به غیر باشد – بنابراین هرگاه کسی بدون مجوز قانونی در ملک خود که متعلق حق غیر است تصرف نماید غاصب آن است مانند اینکه با تصرف خانه مورد اجاره منافع آن را از مستأجر غصب کند.
دعوای خلع ید به معنای خاص در ملک مشاع در مواردی که حکم غصب علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از آن صادر شده باشد – از تمام ملک خلع ید می شود ولی تصرف محکوم له در ملک خلع ید شده مشمول مقررات املاک مشاعی است که طبق مقررات – تصرف هر شریک در ملک مشاع را منوط به اذن سایر شرکاء دانسته و در صورت نبودن اذن – متصرف ضامن است.
محکوم له در دعوای خلع ید در ملک مشاعی هنگامی می تواند تقاضای تحویل ملک متنازع فیه(ملک مورد اختلاف) را به خود بنماید که از سایر شرکاء اذن داشته باشد.
خلع ید امانی در این حالت مالک و طرف مقابل یک قرارداد را برای مدت مشخصی منعقد کرده اند و پس از پایان قرارداد باید فردی که ملک را به امانت گرفته – آن را به صاحبش بازگرداند .
با توجه به اینکه قراردادهای امانی جنبه حقوقی دارند در صورت عدم تسلیم ملک مورد نظر می تواند علیه طرف مقابل دعوای خلع ید امانی را تنظیم کند.
در صورتی که زمان مشخصی برای قرارداد امانی در نظر گرفته نشده باشد – مالک تنها در صورتی که مطالبه ملک صورت گرفته باشد و متصرف از تسلیم ملک سرباز زده باشد می تواند دعوای خلع ید امانی را مطرح کند.
اولین شرط دعوای خلع ید این است که خواهان مالکیت موضوع دعوا را داشته باشد یا از طرف مالک موضوع دعوا نمایندگی یا وکالت داشته باشد.
بنابراین خواهان باید دلایل مالکیت خود را به دادگاه تقدیم کند تا دادگاه پس از رسیدگی به دلایل مالکیت و احراز سایر شرایط دعوا در ماهیت موضوع – حکم صادر نماید. چرا که رسیدگی به دعوای خلع ید فرع بر مالکیت است.
در صورتی که در اصل مالکیت خواهان اختلاف باشد و دلایل و مدارک کافی و خواهان دلایل و مدارک کافی برای اثبات مالکیت خود نداشته باشد و اظهارات وی حاکی از نوعی ادعای مالکیت باشد که احراز آن منوط به رسیدگی مستقل به این ادعاست – در این صورت دعوای خلع ید به تنهایی قابلیت استماع نداشته و به استناد ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی قابل رد می باشد .
مالکیت مطلق خواهان بر موضوع دعوا – شرط اقامه دعوا نیست – بلکه مالکین مشاعی(شریکی) نیز می توانند علیه یکدیگر دعوای خلع ید مطرح نمایند.
مطابق ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی (در مواردی که حکم خلع ید علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از ملک مشاع صادر شده باشد از تمام ملک خلع ید می شود ولی تصرف محکوم له در ملک خلع ید شده مشمول مقررات املاک مشاعی است).
تصرف خوانده دعوا بر مال غیر منقول بر خلاف قانون یا قراردادو بدون اذن یا اجازه مالک یا قائم مقام وی باشد در صورتی که تصرف خوانده در موضوع دعوا عنوان (غاصبانه یا در حکم غاصبانه ) را نداشته باشد طرح دعوای خلع ید مواجه با ایراد قانونی است.
موضوع دعوای خلع ید باید از اموال غیر منقول ذاتی باشد . ماده 12 قانون مدنی در تعریف اموال غیر منقول مقرر می دارد (مال غیرمنقول آن است که از محلی به محل دیگر نتوان نقل نمود اعم از اینکه استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود .
موضوع دعوای خلع ید باید اموال غیر منقول همچون زمین – آپارتمان – خانه و…. باشد نه اموال منقولی مانند ماشین و قایق و امثال اینها…
منشأ دعوای خلع ید غصب است و هیچ قراردادی بین مالک و متصرف وجود ندارد .
دعوای خلع ید یک دعوای مالی محسوب می شود.
اگر دستور توقیف و سپس مزایده ملکی به میزان محکوم به صادر شود و سپس در مقام تحویل به برنده مزایده – میزان بیشتری از ملک موصوف تحویل گردد – می توان دعوای خلع ید یا رفع تصرف اقامه نمود.
توقیف اموال میدونی یعنی چی؟
خلع ید یعنی چه؟
به عبارت ساده خلع ید یعنی بیرون کردن فردی که بدون اجازه مالک یا صاحب حق – در مال غیر منقول او تصرف کرده است.
به لحاظ حقوقی چه دعوایی را خلع ید گویند؟
دعوایی که مالک یک مال غیر منقول به طرفیت متصرف غیرقانونی ملک خود اقامه و از دادگاه رفع تصرف غیر مجاز متصرف به همراه تحویل ملک را تقاضا میکند.
اولین شرط دعوای خلع ید چیست؟
اولین شرط دعوای خلع ید این است که خواهان مالکیت موضوع دعوا را داشته باشد.
آیا میدانید؟
آیا می دانستید علاوه بر فردی که مالک زمین یا خانه و …. است کسی هم که در منافع ملک شریک است نیز می تواند دعوای خلع ید مطرح کند.
آیا می دانستید منفعت مال یا ملک ثمره ای است که به تدریج و به مرور زمان از مال به دست می آید بدون اینکه از عین مال کم کند.
آیا می دانستید خلع ید یک دعوای حقوقی مهم است که برای احقاق حق مالکیت از اموال غیر منقول طرح می شود . مسائل حقوقی مربوط به خلع ید از مباحث پیچیده و دشوار می باشند – بنابراین توصیه می شود با یک وکیل مجرب و متخصص در امور ملکی مشورت نمایید تا در کمترین زمان و با کمترین هزینه ممکن به بهترین نتیجه دست پیدا کنید.