مقدمه
قذف چیست
قذف در لغت به معنی انداختن یا پرتاب کردن و در اصطلاح به معنای متهم ساختن دیگری به جرم زنا یا لواط است.در واقع قذف نوع خاصی از افترا است که در آن مرتکب به جای نسبت دادن هر جرمی فقط زنا و لواط را به دیگری منسوب می‌نماید و با توجه به این نسبت ناروا، شارع مقدس آن را در زمره حدود بر شمرده است چرا که حفظ حرمت مؤمن امری واجب به شمار می‌رود و نباید با وارد ساختن اتهاماتی از این دست ، آبروی افراد پاکدامن را خدشه دار نمود . قانونگذار ایران نیز به تبعیت از صیغه شرعی این رفتار ، آن را به عنوان یکی از جرائم حدی مورد پیش بینی قرار داده است. طبق ماده ۲۴۵ قانون مجازات اسلامی قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هرچند مرده باشد
نکات کاربردی قذف
اگر فردی به شخص دیگری نسبت ارتکاب زنا یا لواط داده و بینه کافی جهت اثبات این موضوع نداشته باشد ، مرتکب حد قذف شده است.
زنا به نزدیکی بین زن و مرد( شامل آمیزش جنسی از طریق واژن یا مقعد ) در شرایطی که بین آن دو علقه زوجیت نباشد گفته می شود. یعنی آلت مرد در واژن یا مقعد زن داخل گردد؛ اگر نزدیکی و دخول صورت نگیرد به آن زنا نمی گویند.
هرچند لمس یا دیدن بدن نامحرم ، در اسلام حرام است، اما حکم زنا ندارد و حد زنا جاری نمی شود .
لواط در واقع به رابطه جنسی میان دو مرد اشاره دارد که بر اساس آن اندام جنسی مردی در مقعد مرد دیگری وارد شود.
تفاوت قذف با افترا
در قذف همچون افترا، مرتکب، جرمی را به دیگری نسبت می دهد با این تفاوت که در قذف اتهام انتسابی لزوما زنا یا لواط است و در صورت نسبت دادن سایر جرائم منافی عفت رفتار وی افترا محسوب می‌شود.
در فرضی که اساسا جرم قابل انتساب به دیگری نباشد ، بحث قذف منتفی است، یعنی اگر شخصی به به زنی نسبت لواط دهد ، مرتکب را نمی توان به حد قذف محکوم نمود چرا که ارتکاب این جرم از سوی بانوان موضوعا منتفی است هرچند ممکن است به عقیده برخی بتوان در چنین فرضی مرتکب را به مجازات توهین محکوم نمود.
مقصود از نسبت دادن زنا و لواط در جرم قذف، زنا و لواط مستوجب حد است ؛ برای مثال در فرضی که مرتکب به دیگری بگوید( در کودکی ات دیگران با تو لواط می کردند ) بحث قذف منتفی است و مستند به ماده ۲۵۳ قانون مجازات اسلامی به شلاق تعزیری درجه ۶ محکوم می‌شود.
در شهادت بر زنا و لواط نیز چنانچه کذب بودن اظهارات شهود به حد نصاب چهار نفر نرسد یا میان آنها اتفاق نظر وجود نداشته باشد، مستند به ماده ۲۰۰ قانون مجازات اسلامی به حد قذف محکوم خواهند شد؛در واقع در این مواردی حتی اگر برخی از شهود واقعا صحنه ارتکاب جرم را دیده و ادعای آنان کذب نباشد، به دلیل عدم وجود سایر شرایط قانونی به حد قذف محکوم می شوند .
برخی از مهمترین شرایط قذف
قذف باید واضح و روشن باشد و استفاده از الفاظ و عبارات مبهم و کلی که به طور صریح معنای قذف را ندهد ، قذف محسوب نمی شود .
قذف علاوه بر لفظ با نوشتن، هرچند به شیوه الکترونیکی نیز محقق می شود.
قذف درمورد افراد مرده نیز قابل ارتکاب است به عنوان مثال در فرضی که کسی در مورد متوفی بگوید: فلانی در زمان حیاتش مرتکب زنا شده بود، به دلیل قذف مرده به مجازات حدی محکوم می شود.
در فرض تعدد جرائم به دلیل تعدد بزه دیدگان در دو اتهام توهین و افترا با توجه به ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی، تنها یک مجازات به اجرا در می آید و لیکن در قذف نسبت به هریک از مقذوفین( کسانی که قذف شده اند) به طور جداگانه مجازات حدی به اجرا گذاشته می‌شود.
اگر همه مقذوفین را به یک لفظ قذف کرده و همگی آنها باهم شکایت کنند، در این صورت تنها یک حد به اجرا در می آید .( به طور مثال به همه حاضران در مجلس بگوید همه شما زنا کارید ) ؛ اما اگر قذف به طور جداگانه انجام گرفته باشد ، نسبت به هر یک از مقذوفین حد جداگانه اجرا می‌شود.
قذف زمانی اتفاق می افتد که شخص نتواند ادعای خود را ثابت کند که طرف مقابل( مقذوف) مرتکب زنا یا لواط شده است.
قذف یک جرم حدی است؛ حد در لغت به معنای منع کردن از ارتکاب به کاری است ؛ در واقع انتخاب این اسم به این جهت بوده که شرع و فقه اسلام به طور شفاف انجام برخی از امور را برای مردم جامعه ممنوع دانسته و جامعه را از انجام آن منع کرده است .
مجازت قذف
جرم قذف از جمله جرایمی است که دارای مجازات حدی است.
میزان مجازات قذف به‌صورت دقیق در شرع و قانون تعیین شده، و قاضی حق تغییر یا کاهش آن را ندارد.
در صورت تحقق جرم، قاضی موظف است مجازات قذف را بر مرتکب اعمال کند.
مطابق ماده 250 قانون مجازات اسلامی، هرگاه فردی زنا یا لواط را به شخص دیگری نسبت دهد، به ۸۰ ضربه شلاق حدی محکوم می‌شود.
- شرایط تبدیل حد قذف به قذف تعزیری
تعزیر در لغت به معنی ادب کردن است . با همین معنای کوتاه لغوی این نکته دریافت می شود که هدف از تعزیر و مجازات های تعزیری پشیمان کردن مرتکب آن جرم می باشد.
تعزیرات در شرع اسلام به طور دقیق مشخص نشده اند و مجازات آن ها با توجه به رویه قضایی، دیدگاه قاضی، میزان خسارت جرم و مهم بودن ارتکاب آن جرم تعیین می‌شود.
از جمله مواردی که قذف حدی به قذف تعزیری تبدیل می‌شود زمانی است که پدر یا جد پدری فرزند یا نوه خود را قذف می کند که در این صورت به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می گردد ( ماده۲۵۹ قانون مجازات اسلامی ).
مطابق ماده ۲۵۳ قانون مجازات اسلامی هرگاه کسی زنا یا لواطی که موجب حد نیست مانند زنا یا لواط در حال اکراه یا عدم بلوغ را به دیگری نسبت دهد به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می‌شود.
مطابق ماده ۲۵۸ قانون مجازات اسلامی کسی که دیگری را به یک یا چند سبب، یکبار یا بیشتر قبل از اجرای حد قذف نماید فقط به یک حد محکوم می‌شود، لکن اگر پس از اجرای حد، قذف را تکرار نماید ، حد نیز تکرار می شود و اگر بگوید آنچه گفتم حقت بود به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می گردد.
طبق بند ث ماده ۲۶۱ قانون مجازات اسلامی هرگاه دونفر یکدیگر را قذف کنند ، خواه قذف آنان همانند، خواه مختلف باشد مجازات مرتکبین سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش است.
هرگاه قذف شونده ، نابالغ،مجنون، غیرمسلمان یا غیر معین باشد، قذف کننده به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. (تبصره ماده ۲۵۱ قانون مجازات اسلامی )
محکومیت به شلاق تعزیری در موارد پیش گفته نظر بر مواردی است که شاکی خصوصی گذشت نکرده باشد(مثلا فرزند از پدر خود گذشت نکند) وگرنه در صورت گذشت شاکی خصوصی در هریک از موارد به صراحت بند پ ماده ۲۶۱ قانون مجازات اسلامی هرگونه مجازات اعم از حدی و تعزیری ساقط می شود.
قذف در زمره حق الناس است و تا زمانی که بزه دیده اقدام به طرح شکایت ننموده باشد ، تعقیب به جریان نمی افتد و با توجه به قابل گذشت بودن جرم فوق در صورت گذشت شاکی خصوصی با توجه به تبصره ۲ ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی آثار تبعی نیز ساقط و حقوق اجتماعی او بازگردانده می‌شود.
مطابق قانون مهلت طرح شکایت در جرائم قابل گذشت ظرف یکسال از از تاریخ اطلاع از وقوع جرم است و لیکن این حکم مختص جرائم قابل گذشت تعزیری است و شامل قذف به عنوان یک جرم حدی نمی شود و برای طرح شکایت از سوی مقذوف یا وارثان او محدودیت زمانی وجود ندارد.
با توجه به حق الناسی بودن قذف ، بر خلاف سایر حدود امکان رسیدگی غیابی به این جرم وجود دارد.
در صورتی که در تحقق قذف یا برخی از شرایط آن شبهه وجود داشته باشد که در این صورت مقام قضایی باید شک را به نفع متهم تفسیر نموده و برای او قرار منع تعقیب صادر نماید.
حق اجرای مجازات در جرم قذف همانند سایر جرائم قابل گذشت به ارث می رسد و با شکایت هریک از وراث تعقیب به جریان می افتد و لیکن موقوفی تعقیب یا مجازات منوط به گذشت همه وراث است و اگر برخی از آنان گذشت کنند ، حق اجرای مجازات برای سایرین به غیر از همسر محفوظ است.
با توجه به آنکه در قذف فرزند از سوی پدر یا جد پدری حد قذف ساقط می شود، در صورت فوت مقذوف سایر وراث ( مثلا مادر وی) نیز نمی توانند خواستار اجرای حد علیه مرتکب شوند.
پرسش و پاسخ
۱_ قذف چیست؟ یکی از جرائم حدی که در شرع هم تعریف و هم میزان آن آمده جرم قذف می باشد که مجازات سنگینی به همراه دارد . به طور مثال اگر شخصی به دیگری نسبت زنا یا فحش ناموسی بدهد که مثلا تو فاحشه هستی اگر نتواند در دادگاه ثابت کند به حد قذف محکوم می شود.
۲_ حد قذف چیست؟ مجازات قذف حد است ؛ به میزان ۸۰ ضربه شلاق حدی.
۳_ شرایط اجرای حد قذف چیست؟ مطابق ماده ۲۵۵ قانون مجازات اسلامی حد قذف حق الناس است و تعقیب و اجرای مجازات به درخواست مقذوف وابسته است ؛ بدین صورت که در صورت گذشت مقذوف، تعقیب و رسیدگی در هر مرحله که باشد موقوف می شود.
۴_در چه مواردی حد جرم قذف در هر مرحله از مراحل تعقیب و رسیدگی و اجرا ساقط می شود؟ ۱. مقذوف، قاذف را تصدیق کند ۲. هرگاه آنچه به مقذوف نسبت داده شده با شهادت یا علم قاضی اثبات شود. ۳. هرگاه مقذوف و در صورت فوت وی ورثه او گذشت کنند ۴. هرگاه مردی زنش را پس از قذف به زنای پیش از زوجیت لعان کند.
۵- لعان چیست؟ مراسمی در فقه و حقوق اسلامی است که در آن زن و شوهر با رعایت تشریفات خاصی یکدیگر را لعنت کنند به این نحو که شوهر با سوگندهای ویژه ای به زن خود نسبت زنا دهد و همسرش با سوگندهای مشابهی اتهام شوهرش را رد کند . با تحقق لعان زن و شوهر از یکدیگر جدا شده و ازدواج دوباره آن ها تا ابد ممنوع است.
۶_ در چه مواردی مجازات قذف کننده اعدام است؟ ۱. اگر کسی سه بار مرتکب جرم قذف شود و هر بار برای آن حد بخورد در بار چهارم اعدام خواهد شد ۲. به موجب ماده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی اگر کسی پیامبر اعظم یا هریک از انبیا عظام را دشنام دهد یا قذف کند ساب النبی است و به اعدام محکوم می گردد . قذف هریک از ائمه معصومین یا حضرت زهرا یا دشنام به ایشان در حکم ساب النبی است.
مطابق نظریه مشورت ۱۳۸۲/۱۰/۷_۷/۸۰۵۰ ( داشتن رابطه نامشروع، جرم و مشمول ماده ۶۳۷ قانون مجازات اسلامی است و کسی که عمدا به زنی نسبت داشتن رابطه نامشروع با مردی را بدهد و در دادگاه نیز آن را تکرار کند ، لکن نتواند صحت انتساب بزه را ثابت کند مفتری است و مطابق ماده ۶۹۷ همان قانون( قانون مجازات اسلامی ) قابل تعقیب و مجازات است.
برای رسیدگی به پرونده قذف حضور یک وکیل متخصص و مجرب در امور کیفری نیازی اساسی است . چنانچه از ابتدای مسیر پرونده ، شما یک وکیل در کنارتان داشته باشید امکان پیروزی شما و رسیدن به نتیجه مطلوب بیشتر خواهد شد.