ضرب و جرح عمدی چیست؟ بررسی جرم، مجازات، دیه و قصاص

مقدمه

تعریف ضرب و جرح

ضرب به عملی گفته می شود که عوارض آن موجب کبودی و ورم بدون خونریزی است . جرح نیز به عملی گویند که موجب از هم گسیختگی بافت هایی از بدن فرد شود و منجر به ایجاد بریدگی و پارگی در بدن می گردد. شکستن استخوان و نقص یا قطع عضو از مصادیق جرح می باشد. جرم ضرب و جرح از مصادیق جنایت بر عضو است. جنایت بر عضو شامل هر آسیب کمتر از قتل مانند قطع عضو، جرح و صدمه های وارد بر منافع می باشد. جرم ضرب و جرح عمدی در وهله اول مجازات قصاص را به همراه دارد، اما در مواردی که امکان قصاص کردن مجرم وجود نداشته باشد مجازات دیه،ارش و در صورتی که جراحت وارده از یک حدی که در قانون مشخص شده است بیشتر باشد ، مجازات حبس هم در کنار پرداخت دیه در نظر گرفته می شود.

جرم ضرب و جرح یکی از جرائم کیفری است که به معنای آسیب رساندن به بدن یک فرد تعریف می شود .

انواع ضرب و جرح (از منظر یک تقسیم بندی)

الف) ضرب و جرح غیر عمدی که بعدا به آن پرداخت می شود

ب) یکی دیگر از انواع جرم ضرب و جرح ، ضرب جرح عمدی بوده که مجازات آن متفاوت از ضرب و جرح غیرعمدی می باشد

جرم عمدی

مطابق ماده ( ۲۹۰ ) قانون مجازات اسلامی، جنایات وارده بر اشخاص ، در سه حالت جرم عمدی است .

۱_ در صورتی که مرتکب ، قصد وارد کردن جنایت بر یک شخص یا اشخاص معین یا اشخاص غیر معین از یک جمع معین را داشته باشد و جنایت مورد نظر مرتکب نیز واقع شود.

۲_ در صورتی که مجرم،قصد وارد کردن جنایت را بر مجنی علیه نداشته باشد ، اما کاری که انجام می دهد ، نوعا موجب وارد آمدن جنایت شده و خود مجرم نیز برای این امر که آن کار ، نوعا موجب آسیب می گردد ، آگاه می باشد.

۳_ در صورتی که مرتکب ، قصد وارد کردن جنایت را بر مجنی علیه نداشته و کاری که انجام می دهد نیز نوعا موجب وارد آمدن جنایت نمی شده ، اما نسبت به مجنی علیه ، با توجه به وضعیت خاص وی ،مانند بیماری که داشته یا موقعیت زمانی و مکانی او ، موجب جنایت می شود ، مشروط بر اینکه مرتکب از وضعیت خاص مجنی علیه ، آگاه باشد.

مجازات ضرب و جرح عمدی

قصاص در ضرب و جرح عمدی

مجازات جنایت عمدی بر عضو از جمله ضرب و جرح عمدی در مرحله اول قصاص عضو می باشد.

دیه در جراحات بدنی عمدی

منظور از قصاص این است که عین و مانند جنایت انجام گرفته توسط جانی بر جسم وی وارد شود.

در حکم کلی مجازات قصاص برای ضرب و جرح عمدی چند استثنا وجود داشته؛ پس گاهی با وجود عمدی بودن جرم ضرب و جرح ، مجازات قصاص،  در مورد مجرم اعمال نمی شود.

در صورتی که مجنی علیه ( کسی که جنایت عمدی بر او وارد شده) به جای قصاص ، به دریافت دیه ، رضایت دهد و با وارد کننده ضرب و جرح سر این مسئله( گرفتن دیه به جای قصاص) توافق نماید که در این صورت قصاص تبدیل به دیه می شود .

مطابق ماده (۳۰۱) قانون مجازات اسلامی، در صورتی که جانی ( کسی که مرتکب جنایت شده ) پدر یا جد پدری مجنی علیه( کسی که جنایت بر او وارد شده) و یا بزه دیده عاقل نبوده و مجنون باشد ، مجازات قصاص،  درمورد مرتکب اعمال نخواهد شد.

بر اساس ماده(۳۹۳) قانون مجازات اسلامی چنانچه ، محلی از عضو که قرار است قصاص شود همان محل جنایت نباشد و میزان قصاص یا جنایت ، مساوی نباشد ، یا ترس و بیم مرگ مرتکب با سرایت قصاص به سایر اعضا وجود داشته باشد ، قصاص انجام نمی گیرد .

عضو اصلی و سالم و کامل جانی ، در مقابل عضو غیراصلی، ناسالم و ناقص مجنی علیه قصاص نمی شود.

جرم ضرب و جرح عمدی نه تنها تبعات قانونی و مجازات های سنگینی به دنبال دارد ، بلکه تاثیرات روانی و اجتماعی و گسترده ای بر قربانی و جامعه دارد.

تبعات قانونی جرم ضرب و جرح به شدت قابل توجه است ؛ در قانون اکثر کشورها برای این جرم مجازات های سنگینی تعیین شده است که شامل حبس ، جریمه های نقدی و یا هر دو می‌شود.

در مواردی که آسیب جدی به قربانی وارد شود ، مجازات ها می توانند به حداقل چند سال حبس و حتی حبس ابد نیز برسد.

از آنجایی که جرم ضرب و جرح عمدی ، معمولا با احساسات منفی و تنش های اجتماعی ارتباط نزدیکی دارد ، مجازات های آن بیشتر به منظور بازدارندگی از ارتکاب این جرم( ضرب و جرح عمدی) در جامعه وضع شده اند.

افزایش جرم ضرب و جرح می تواند به احساس نا امنی در میان مردم منجر شود و به کاهش اعتماد عمومی به سیستم های قضایی و انتظامی کشور شود.

جرح موجب دیه و تعزیر در حقوق کیفری ایران به مواردی اشاره دارد که در آن فرد به دیگری آسیب رسانده و این آسیب به حدی است که طبق قوانین مشخص،  فرد مجرم باید هزینه ای به عنوان دیه برای جبران خسارت بپردازد.

تعزیر به مجازاتی گفته می شود که  برای برخی جرائم که در شرع مجازاتی معین نشده و قانون بر اساس شرایط و شدت جرم می تواند آن را تعیین کند.

اگر آسیب های وارده به فرد منجر به نقصان ، شکستگی ، ایجاد بیماری دائمی ، نقص حواس یا حتی زوال عقل گردد ، بر اساس تشخیص قاضی ، مجرم ممکن است به پرداخت دیه و تحمل حبس تعزیری از ۲ تا ۳ سال محکوم شود.

مراحل شکایت از ضرب و جرح عمدی

۱. مراجعه به کلانتری یا دادسرا برای ثبت شکایت
اولین گام برای پیگیری ضرب و جرح عمدی این است که شاکی به نزدیک‌ترین کلانتری یا دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کند. در این مرحله شکایت می‌تواند به‌صورت کتبی یا شفاهی مطرح شود.

در کلانتری: گزارش اولیه توسط مأموران تنظیم شده و معمولاً پس از بررسی‌های ابتدایی به دادسرا ارسال می‌شود.
در دادسرا: اگر شاکی مستقیماً به دادسرا مراجعه کند، پرونده توسط دادیار یا بازپرس بررسی شده و مراحل قانونی آغاز می‌شود.

۲. ارائه مدارک و مستندات لازم
برای ادامه روند پرونده و اثبات ادعای شاکی، ارائه مدارک و شواهد کافی ضروری است. این مدارک شامل موارد زیر است:

گزارش پزشکی قانونی: شاکی باید به پزشکی قانونی مراجعه کند تا صدمات وارده بررسی و میزان آسیب‌دیدگی مشخص شود.
شهادت شهود: اگر شاهدانی در صحنه حضور داشتند، شهادت آن‌ها می‌تواند به تأیید وقوع جرم کمک کند.
تصاویر یا ویدیوها: در صورتی که از صحنه جرم مدارک تصویری یا ویدیویی (مانند ضبط دوربین‌های مداربسته یا تلفن همراه) موجود باشد، این موارد به‌عنوان مستندات معتبر ارائه شوند.

 ۳. ارجاع پرونده به دادسرا و انجام تحقیقات مقدماتی
پس از ثبت شکایت و ارائه مدارک، بررسی پرونده در دادسرا آغاز می‌شود.

احضار متهم: اگر هویت فرد مقصر مشخص باشد، دادسرا او را احضار خواهد کرد. در صورت عدم همکاری یا حضور، ممکن است حکم جلب صادر شود.
 استعلام از پزشکی قانونی: نظر پزشکی قانونی درباره میزان جراحات و خسارات وارده می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های قانونی موثر باشد.

بازجویی و بررسی مدارک: بازپرس یا قاضی دادسرا از طرفین پرونده بازجویی کرده و دلایل مطرح‌شده را موشکافانه بررسی می‌کند.

 ۴. صدور قرار تأمین کیفری و ارسال پرونده به دادگاه
در صورتی که دلایل کافی برای اثبات وقوع جرم وجود داشته باشد، دادسرا قرار تأمین کیفری مانند کفالت، وثیقه یا حتی بازداشت موقت صادر می‌کند.
پس از تکمیل تحقیقات، پرونده به دادگاه کیفری ارجاع داده می‌شود تا حکم نهایی صادر شود.

۵. برگزاری دادگاه و صدور حکم
در جلسه دادگاه، قاضی با بررسی مستندات، شواهد، و دفاعیات طرفین پرونده، تصمیم‌گیری کرده و حکم خود را اعلام می‌کند.

پرسش و پاسخ  ضرب و جرح عمدی

1_ ضرب و جرح عمدی چیست؟ ضرب و جرحی است که شخص با سوء نیت و قصد قبلی آسیبی را به دیگری وارد کند ، همچنین ممکن است جانی یا وارد کننده آسیب ، قصدی برای ایجاد جنایت نسبت به تمامیت جسمانی یا ضرب و جرح طرف مقابل را نداشته باشد اما نوعا عملی که انجام دهد که این عمل باعث آسیب شود.

2_ ضرب و جرح با ضرب و شتم چه تفاوتی دارد؟ ضرب و جرح معمولا آسیبی است که ممکن است منجر به نقصان یا از کارافتادگی عضوی از بدن نشود ولی ضرب و شتم به آسیب های جدی تر و ایجاد نقصان منجر می شود.

3_ مجازات ضرب و جرح عمدی چیست؟ مجازات ضرب و جرح عمدی در مرحله اول قصاص است  و اگر قصاص کردن ممکن نباشد و یا طرفین بر سر دیه توافق کنند ، دیه جایگزین قصاص می شود.

4_ قصاص چیست؟ منظور از قصاص این است که عین و مانند جنایت انجام گرفته توسط جانی بر جسم وی وارد شود.

5_ دیه چیست؟ دیه یکی از مجازات های پیش بینی شده در قانون بوده و مبلغی است که در جنایات غیر عمد وارده بر بدن و جان افراد و یا در مواقعی که امکان قصاص نیست با دیه مصالحه شده و دیه پرداخت می شود.

جرم ضرب و جرح عمدی یک مسئله پیچیده است که نیاز به توجه ویژه دارد .

اگر خود یا اطرافیانتان با این جرم (ضرب و جرح عمدی) مواجه هستید توصیه می شود با یک وکیل مجرب و متخصص در امور کیفری مشورت کنید تا با بهترین راه کارهای قانونی به شما کمک کند تا به نتیجه مورد نظر دست پیدا کنید.