مقدمه
توهین یکی از رفتارهاییه که متأسفانه توی ادبیات روزمره خیلی از افراد جا افتاده و حتی بعضی‌ها برای نشون دادن صمیمیت، از الفاظ نامناسب استفاده میکنن. این نوع رفتار، با اینکه گاهی به‌ظاهر شوخی تلقی میشه، اما از دید عرف و مخصوصاً دین اسلام، ناپسند و مذمومه.
قانون‌گذار هم با توجه به همین نگاه، توهین رو جرم‌انگاری کرده و براش مجازات در نظر گرفته. طبق ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات، توهین به افراد (مثل فحاشی و به‌کار بردن الفاظ رکیک) اگه مشمول حد قذف نباشه، تا ۷۴ ضربه شلاق یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال داره.
توهین دقیقاً یعنی چی؟
توهین فقط لفظی یا فحاشی نیست. هر رفتاری که باعث تحقیر طرف مقابل بشه، میتونه توهین تلقی بشه؛ حتی اشاره با دست یا چشم، نوشتار، پیامک، ایمیل، یا تماس تلفنی هم میتونه مصداق توهین باشه.
فحاشی و به‌کار بردن الفاظ رکیک یکی از مصداق‌های روشن توهینه؛ ولی گاهی رفتارهای دیگه هم، با توجه به شرایط و عرف، توهین محسوب می‌شن.
توهین در گذر زمان و مکان
اهمیت توهین به برداشت عرفیه. یعنی چیزی که قبلاً یا در یک قوم خاص توهین محسوب می‌شده، شاید امروز یا در جامعه دیگه این‌طور نباشه. این‌جا تشخیص دادگاه مهمه که با درنظر گرفتن زمان، مکان، عرف، عادت و شخصیت افراد تصمیم می‌گیره.
صراحت در توهین لازمه؟
بله. توهین باید صریح باشه. اگه کسی کنایهای بزنه که بشه تعبیر دیگهای ازش برداشت کرد، توهین محسوب نمیشه. مثلاً گفتن “ای وای از بعضیا!” ممکنه کنایه باشه، ولی توهین صریح نیست.
جواب توهین، توهینه؟
بله. حتی اگه کسی در پاسخ به توهین، به طرف مقابل فحش بده یا رفتار توهین‌آمیز نشون بده، باز هم مرتکب جرم توهین شده. مثلاً اگه کسی به مادر طرف فحش بده و طرف مقابل فحش بدتری بهش بده، هردو مرتکب جرم شدن.
توهین به چه کسی محسوب میشه؟
مخاطب توهین باید مشخص باشه. مثلاً اگه کسی بگه “همه وکلا بی‌بند و بارن”، چون جمع نامشخص رو گفته، اون جمله توهین به شخص خاصی نیست و جرم محسوب نمیشه.
توهین در زمان حیات و بعد از مرگ
اگه به کسی در زمان حیاتش توهین شده باشه، ولی بعد از فوتش این موضوع فاش بشه، ورثه اون فرد حق شکایت دارن، چون در زمان وقوع جرم، مخاطب زنده بوده.
شرط وقوع جرم توهین: حضور یا علن بودن؟
برای تحقق جرم توهین، لازمه که توهین در حضور بزهدیده یا در حضور دیگران اتفاق بیفته. بنابراین، هم‌زمان بودن دو شرط “علنی” و “حضوری” لازم نیست. وجود یکی از این دو شرط کافیه.
توهین به مقامات و جرم سیاسی
توهین به بعضی مقامات سیاسی ممکنه با رعایت شرایط خاص، جرم سیاسی تلقی بشه. طبق ماده ۱ قانون جرائم سیاسی مصوب ۱۳۹۵، اگه هدف از توهین، اصلاح امور کشور باشه، جرم به‌عنوان سیاسی شناخته میشه و امتیازاتی داره.
توهین به دین اسلام و مقدسات
بر اساس بند ۷ ماده ۶ قانون مطبوعات (۱۳۶۴)، هرگونه اهانت به دین اسلام و مقدساتش در نشریات ممنوعه. طبق ماده ۲۶ همین قانون، اگه کسی عامدانه و با سوء نیت به دین و مقدسات توهین کنه، ممکنه مرتد شناخته بشه و حتی به اعدام محکوم بشه.
توهین به رهبری
طبق ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی، توهین به امام خمینی (ره) یا رهبر فعلی کشور در هر شکل (کلامی، نوشتاری، تصویری و…) جرم محسوب میشه و بین شش ماه تا دو سال حبس داره.
توهین به مقامات دولتی
طبق ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی، توهین به مقامات رسمی مثل رؤسای قوا، وزرا، نمایندگان مجلس، اعضای شورای نگهبان و قضات در حین انجام وظیفه یا به‌دلیل اون، جرم تلقی میشه و مجازات سنگینی داره. هدف این ماده، حفظ نظم اجتماعی و احترام به نهادهای رسمیه.
توهین در فضای مجازی
توهین و فحاشی در فضای مجازی همونقدر جدیه که در فضای حضوری یا مکتوب. تفاوتش توی سرعت انتشار بالا و گستردگی اثراتشه که میتونه آسیب بیشتری به فرد وارد کنه. بنابراین، با این نوع توهین هم برخورد قانونی میشه.
پرسش و پاسخ درباره جرم توهین
جرم توهین چطور محقق میشه؟
با هرگونه رفتاری که عرفاً موهن (تحقیرآمیز) باشه، توهین محقق میشه. این رفتار میتونه لفظی، نوشتاری یا حتی غیرکلامی باشه. مهم اینه که از نظر عرف توهین تلقی بشه.
چه چیزهایی تعیین میکنن که رفتاری توهینآمیزه؟
تشخیص توهین بودن رفتار به قضاوت عرف، زمان و مکان، شخصیت افراد و شرایط اجتماعی بستگی داره.
آیا کنایه زدن هم توهینه؟
نه، توهین باید صریح باشه. اگه از کنایهای استفاده بشه که بتونه معنی دیگهای هم بده، اون جمله توهین محسوب نمیشه.
توهین باید در چه شرایطی اتفاق بیفته تا جرم محسوب بشه؟
لازمه توهین یا در حضور بزهدیده باشه یا در حضور دیگران. وجود یکی از این شرایط برای تحقق جرم کافیه.